Mijn oma had suikerziekte. Als kind dacht ik dat er niets aan de hand was. Totdat ik ontdekte dat ze stiekem suikerklontjes nam, ondanks de waarschuwingen van mijn ouders. Ik vond het ondeugend, bijna grappig. Tot het misging en haar been moest worden afgezet. Pas toen begreep ik dat ziekte sluipend kan zijn: eerst onzichtbaar, dan onontkoombaar.

Die ervaring kwam terug toen ik jaren later een ouder echtpaar in mijn praktijk ontmoette. Twee lieve mensen die vijftig jaar samen waren. Hij was in stilte begonnen met daten, zocht online contact met andere vrouwen, terwijl zij zich afvroeg hoe het zo ver had kunnen komen. Ze voelde zich genoodzaakt om de scheiding in gang te zetten. Het deed pijn om haar tranen te zien, maar ik voelde ook haar dankbaarheid dat ik er voor haar was. Gelukkig lukte het dat zij in hun vertrouwde woning kon blijven wonen.

Het deed me denken aan mijn ex-schoonvader. Toen hij vergeetachtig werd, veranderde hun relatie. Samen leuke dingen doen ging niet meer, hij werd dwarser en moeilijker. Na jaren huwelijk besloot zijn vrouw hem los te laten. Kort daarna overleed hij. Ik begreep haar keuze niet goed en de vraag bleef hangen: hoe laat je iemand los met wie je een leven hebt opgebouwd, als diegene ziek is?

Nog heftiger werd het bij een ander stel. De vrouw merkte dat er iets niet klopte bij haar man. Hij werd verdacht van ongepast gedrag richting hun kleindochter. Zij wist: dit is niet de man die ik altijd heb gekend, dit is de ziekte die hem verandert. Toch kon ze niet anders dan afstand nemen, ook omdat haar kinderen eisten dat de veiligheid voor hun kinderen vooropstond. De pijn van loslaten, terwijl je zielsgelukkig was met je partner, is bijna ondraaglijk.

Dementie en seksualiteit

Wat veel mensen niet weten, is dat Alzheimer en andere vormen van dementie vaak leiden tot ontremd gedrag. Mannen én vrouwen kunnen geobsedeerd raken door seks. Ze verliezen het vermogen om grenzen te voelen of sociale signalen goed te interpreteren. Wat voorheen vanzelfsprekend was, verandert. Een kus kan plotseling een poging tot zoenen worden met de verkeerde persoon. Een knuffel kan overgaan in grensoverschrijding.

Het is geen bewuste keuze, maar een gevolg van hersenveranderingen. Met name de frontale hersenkwab, die zorgt voor remmingen en sociaal gedrag, raakt aangetast. Daardoor kan iemand ineens dingen doen die nooit bij hem of haar pasten. Voor partners en familie is dat verwarrend en pijnlijk.

Het is belangrijk om dit te herkennen als ziekteverschijnsel. Het betekent niet dat iemand ‘slecht’ wordt, maar wel dat er hulp nodig is. Daarom is het cruciaal om in een vroeg stadium de huisarts te betrekken. Soms kan medicatie de ontremming verminderen. Soms is begeleiding nodig, maar altijd steun.

Scheiden en dementie: kan dat wel?

In mijn praktijk zie ik steeds vaker vragen over scheiden en dementie. Zodra één van beide partners in een beginnend stadium zit, verandert alles. Samen afspraken maken is niet altijd mogelijk. Je moet weten wat je doet en wat kan. Voor de gezonde partner is het een loodzware weg. Voor de zieke partner vaak onbegrijpelijk.

John de Wolf schreef erover in zijn boek Ma, ik ben het. Openhartig vertelt hij hoe zijn moeder hem niet meer herkende. Hoe rollen omdraaien: van zoon naar mantelzorger. Hoe je afscheid neemt terwijl iemand er nog is. Ik voelde de echo’s van wat ik in mijn praktijk zie: partners die naast hun verdriet ook grote, vaak onmogelijke keuzes moeten maken.

Waarom Wereld Alzheimer Dag ertoe doet

Juist op een dag als vandaag besef ik hoe belangrijk het is dat er aandacht is voor Alzheimer en andere vormen van dementie. Niet alleen om stil te staan bij de ziekte zelf, maar ook bij de gevolgen voor relaties, gezinnen en huwelijken. Want dementie raakt nooit één persoon alleen – het raakt de hele omgeving. Partners die elkaar verliezen terwijl ze nog samen zijn. Kinderen die hun ouder zien veranderen. Families die moeilijke beslissingen moeten nemen.

Door dit bespreekbaar te maken, ontstaat er ruimte voor begrip én voor tijdige hulp. Weten wat dementie met relaties kan doen, kan een wereld van verschil maken.

Scheiden uit noodzaak

Soms kom ik ook situaties tegen uit pure noodzaak. Zoals deze week, toen ik een ouder stel sprak dat besloot om apart te gaan wonen en officieel te scheiden. Niet omdat de liefde weg was, niet omdat ze elkaar niet meer wilden, maar omdat ze wisten dat ze ieder een hogere AOW zouden krijgen zodra ze gescheiden waren nu de man naar een verzorgingshuis moest.

Het voelde bijna absurd: na een leven samen, kiezen om uit elkaar te gaan voor een betere financiële situatie. En toch was het voor hen de enige weg om rond te komen. Ik zag hun verdriet, maar ook hun vastberadenheid. Het laat zien dat scheiden op oudere leeftijd (de grijze scheiding) soms niets met keuze te maken heeft, maar met overleven. Hoe schrijnend ook, voor hen was het de enige oplossing.

Hulp zoeken is geen zwakte

Als mediator zie ik hoe ingrijpend deze situaties zijn. Maar wat ik vooral zie: je hoeft dit niet alleen te doen. Zoek op tijd hulp. Bij een huisarts, bij een mediator die ervaring heeft met dit soort situaties, bij familie of vrienden.

Want scheiden en dementie is niet alleen het verbreken van een huwelijk. Het is vaak ook het loslaten van wat je samen ooit was, terwijl de liefde er nog kan zijn. En dat is misschien wel de zwaarste scheiding van allemaal.

Contact ervaren senior mediator

Daarom zeg ik altijd: bel ons gerust voor telefonisch contact. We zorgen dat je de juiste senior mediator krijgt die bij je past. We luisteren naar je verhaal, écht. Voor oudere mensen is dat extra belangrijk – zeker als digitaal meedoen soms lastig is. Dan is het fijn om iemand te spreken met ervaring, inzet en aandacht. Geen robot aan de lijn, geen chatbot, maar een mens die naast je staat.